In de soap rond het eventuele vertrek van Griekenland uit de eurozone wisselen optimisme en pessimisme elkaar in razend tempo af. Maar waar staan we nu eigenlijk? De stand van zaken in drie grafieken.
De Griekse schuldencrisis bood de afgelopen dagen weer een keur aan opmerkelijke momenten. Vrijdag kreeg de flamboyante minister van Financiën Yanis Varoufakis een schrobbering van zijn Europese collega’s: hij zou zich slecht voorbereiden op onderhandelingen en weigeren concrete hervormingsvoorstellen te doen.
Maandag bleek dat de Griekse premier Tsipras wel enig oog heeft voor de internationale kritiek op Varoufakis. Die werd niet ontslagen, maar kreeg een meer bescheiden rol in het team dat namens Griekenland onderhandelt met de Europese schuldeisers en het Internationaal Monetair Fonds (IMF).
Belangrijker nog: Tsipras zou spelen met het idee om hervormingen en bezuinigingen die de regering nu afwijst toch te accepteren, als die via een referendum aan de Griekse bevolking worden voorgelegd. Dat kan als een kleine opening gezien worden. Maar tegelijk haalde Tsipras begin deze week in een televisie-interview ouderwets onbehouwen uit naar de Duitse bondskanselier Merkel die hij “politiek zwak” noemde.
Intussen blijft de allerbelangrijkste vraag onbeantwoord. Is de linkse Syriza-regering bereid toch harde bezuinigingen door te voeren om de Griekse begroting niet opnieuw te laten ontsporen, in ruil voor het overmaken van ruim 7 miljard euro noodsteun uit een eerder afgesproken noodpakket?
De 7 miljard is hard nodig om op korte termijn aan aflossingsverplichtingen te voldoen en kan ook de opmaat zijn naar een nieuwe deal: wat extra verlichting voor de torenhoge Griekse staatsschuld in ruil voor een hervormingsprogramma waar de Griekse regering en zijn schuldeisers mee kunnen leven.
Voor wie het overzicht kwijt is, hieronder een korte samenvatting van wat er op het spel staat in drie grafieken, gebaseerd op een recent rapport van econoom Eric Dor, directeur van de IESIG School of Management in Lille.
1)Waarom de Griekse crisis nu culmineert
Onderstaande grafiek toont het aflossingsschema van Griekse schulden. Belangrijk is vooral dat 2015 een uitzonderlijk piekjaar is in de aflossingen die Griekenland moet doen.
(klik voor uitvergroting; Bron: Eric Dor, Will a collapse of Greek banks kick the country out of the eurozone?)
Econoom Dor wijst erop dat in de jaren na 2015 het aflossingsregime voor Griekenland een stuk minder zwaar is. Er volgt nog een piekje in 2019, maar dan pas weer in 2036. Via de noodsteun die Griekenland heeft gekregen, is al een relatief mild regime van rentebetalingen en aflossingen ingebouwd.
De hoge aflossingsplicht van 2015 verklaart waarom de toekenning van de restant-noodsteun van 7,2 miljard euro op dit moment cruciaal is, en laat tegelijk zien dat 7 miljard euro op de totale Griekse schuldpositie (ruim 340 miljard euro) een vrij klein bedrag is.
Hiermee kun je dus twee kanten op: als de Europese schuldeisers en het Internationaal Monetair Fonds hun poot nu niet stijf houden bij het afdwingen van serieuze hervormingen in Griekenland, hebben ze in de komende jaren veel minder mogelijkheden om de Griekse regering onder druk te zetten. De aflossingsplicht is dan een stuk lichter.
Aan de andere kant: als de eurolanden het spel hard blijven spelen en Griekenland niet toegeeft, volgt een Grexit, terwijl de vooruitzichten voor de schuldendruk er de komende jaren voor Griekenland een stuk minder draconisch uitzien.
2)Dit zijn we mogelijk kwijt bij Grexit
Econoom Dor heeft ook een totaaloverzicht gemaakt van alle leningen en garanties aan Griekenland van de eurolanden. Als Griekenland wanbetaler wordt en uit de eurozone valt, is de kans groot dat het een fors deel van zijn euroschulden niet terugbetaalt. Die kans is er uiteraard ook als Griekenland in de eurozone blijft, maar dan hebben de schuldeisers daar ten minste wat grip op.
Uit onderstaand lijstje blijkt dat de rekening voor Nederland kan oplopen tot 19 miljard euro.
(klik voor uitvergroting; Bron: Eric Dor)
3)Hoeveel lucht heeft Griekenland nog
Griekenland schraapt momenteel geld bijeen via sociale fondsen om lopende uitgaven te financieren. Maar de kans dat het zonder de uitkering van noodhulp snel misgaat bij de aflossing van schulden, is behoorlijk groot. Zie ook het overzicht van 17 momenten waarop Griekenland de komende drie maanden schuld moet aflossen.
Tegelijk is er het risico dat Griekse banken omvallen, omdat de financiële onrust heeft geleid tot een forse uitstroom van spaargelden. Degene die hier aan de knoppen draait, is de Europese Centrale Bank. Econoom Dor heeft berekend hoeveel speelruimte Grieks banken nog hebben, voordat het echt misgaat.
(klik voor uitvergroting)
Bovenstaande tabel laat zien dat Griekse banken al voor zo'n 107 miljard euro in het krijt staan bij de Europese Centrale Bank en hun eigen centrale bank. Volgens econoom Dor kunnen ze nog voor zo'n 50 miljard een beroep doen op speciale steun om de uitstroom van spaargeld op te vangen.
Maar veel hangt af van de beoordeling van de ECB over de solvabiliteit van Griekse banken. Als die bij wanbetaling van de Griekse staat moeten afboeken op hun beleggingen in Grieks staatspapier, is het onvermijdelijk dat de ECB de geldkraan verder zal moeten dichtdraaien.
Bij een beperkte aanscherping (increased haircuts) zouden Griekse banken nog maar 10 miljard extra kunnen tappen, bij een forse leenrestrictie (strongly increased haircuts) zouden Griekse banken geld moeten terugstorten bij de centrale bank. In een crisissituatie betekent dit dat de ECB Griekse banken laat vallen.
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl